Küreselleşen ekonomide kuralların değişmesi ve rekabetin zorlaşması ülkeleri teknoloji üretebilen birer bilgi toplumu olma yolunda ilerlemeye zorluyor. Bu nedenle firmaların giderek artan ölçüde arge ve inovasyon yapmaya ihtiyaçları var.
Sanayi ihracatımıza bakıldığında düşük ve orta teknoloji ürünlerin hâkim olduğu görülüyor. Uluslararası Yönetim Enstitüsü IMD’nin 59 ülkeyi kapsayan, yüksek teknolojili ürün ihracatının toplam imalat sanayi ihracatındaki payı araştırmasında ülkemiz sondan ikinci sırada yer alıyor. Ülkemizin ihracatı içinde yüksek teknolojili ürünlerin payı %1,9 iken bu oran Hindistan’da %8,6, Rusya’da %9,3, araştırmada yer alan 24 AB ülkesinin ortalaması %13,3, Brezilya’da %13,9, Japonya’da %19,6, ABD’de %23, Çin’de %31, Kore’de %32, Filipinlerde ise %65,5.
Katma değeri yüksek üretim yapısına geçememek en önemli sorunlarımızın başında geliyor. Bu nedenle 2011-2014 Sanayi Stratejisinde orta-yüksek ve ileri teknoloji ürünlerinin geliştirilmesi bir ulusal hedef olarak belirlenmiş durumda. Ülkemizde arge ve inovasyon çalışmalarını desteklemek amacıyla TÜBİTAK, Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, TTGV ve KOSGEB gibi kurumların çeşitli kaynak ve destek mekanizmaları mevcut. Özel sektörün arge çalışmaları konusunda farkındalığı ve gerçekleştirdiği arge harcamaları oranı her geçen yıl giderek artıyor.
TÜBİTAK destekleri
Ülkemiz kuruluşlarının araştırma-teknoloji geliştirme yeteneğinin, yenilikçilik kültürünün ve rekabet gücünün arttırılmasına yönelik faaliyetlerini desteklemek amacıyla TÜBİTAK-TEYDEB bünyesinde özel sektöre yönelik araştırma-geliştirme destek programları mevcut. Bu programlar kapsamında, bilimsel ve teknolojik bilgiyi ürüne, sürece, yönteme veya sisteme dönüştürme aşamalarında yapılacak, teknoloji ve yenilik odaklı araştırma, geliştirme ve iyileştirme faaliyetlerine ilişkin proje önerileri geri ödemesiz olarak destekleniyor.
2008 yılından itibaren TÜBİTAK TEYDEB tarafından yürütülen destek programlarına proje başvurularının elektronik ortamda kabul edilerek değerlendirilmesi, daha fazla firmanın arge desteğine başvurmasına imkân sağlıyor.
1501 sayılı “Sanayi Arge Projeleri Destekleme Programı” ile Türkiye’de yerleşik firma düzeyinde katma değer yaratan firmaların arge çalışmalarını teşvik etmek ve bu yolla Türk sanayisinin arge yeteneğinin yükseltilmesine katkıda bulunmak amacıyla firmaların arge nitelikli proje harcamalarına %60’a varan oranlarda hibe desteği sağlanıyor.
1503 sayılı “Proje Pazarları Destekleme Programı” ile bir üniversite ve sanayi-ticaret-ticaret ve sanayi odası veya ihracatçı birliklerinden en az birinin katılımıyla, proje fikirleri ile ilgili bilgi ve görüş alışverişinin sağlanması ve arge projeleri ilişkin teknolojik ve finansal işbirliklerinin oluşturulmasına yönelik düzenlenen ulusal veya uluslararası etkinliklerin harcamaları destekleniyor.
1505 sayılı “KOBİ Yararına Teknoloji Transferi Destek Programı” ile üniversite/kamu araştırma kurumlarındaki bilgi birikiminin, KOBİ’lerin ihtiyaçları doğrultusunda, ürüne ya da sürece dönüştürülerek KOBİ’lere aktarılması yoluyla ticarileştirilmesine katkı sağlamayı amacıyla projeler destekleniyor. Projelere sağlanacak olan destek miktarı projenin niteliğine göre belirleniyor ve proje bütçesinin %75’i TÜBİTAK tarafından karşılanıyor. Destek süresi proje bazında en fazla 18 ay oluyor.
1507 sayılı “KOBİ Arge Başlangıç Destek Programı” ile KOBİ’leri araştırma, teknoloji geliştirme ve yenilik odaklı proje yapmaya teşvik etmek amacıyla yürütülüyor. Bu kapsamda KOBİ’lerin ilk iki projesi avantajlı şekilde destekleniyor. Program ile KOBİ’lerin yeni bir ürün üretilmesi, mevcut bir ürünün geliştirilmesi, iyileştirilmesi, ürün kalitesi veya standardının yükseltilmesi veya maliyet düşürücü nitelikte yeni tekniklerin, yeni üretim teknolojilerinin geliştirilmesi konularında KOBİ’ler tarafından yürütülen 18 ay süre ile sınırlı ilk iki proje TÜBİTAK tarafından destekleniyor.
1509 sayılı “Uluslararası Sanayi Arge Projeleri Destekleme Programı” ile EUREKA, EUREKA Küme Projeleri, EUROSTARS, Ortak Teknoloji Girişimleri, MNT-ERA.NET II ve AB Çerçeve Programları gibi uluslararası programlara sunulan uluslararası ortaklı araştırma geliştirme projelerinin desteklenmesi amaçlanıyor. Bu program kapsamında destek almaya hak kazanan büyük ölçekli firmaların arge projelerinin uygun bulunan proje harcamalarına en fazla %60, KOBİ’lerin proje harcamalarına da %75 oranında hibe destek sağlanıyor. Başvuran projelerin destek süresinde ve proje bütçelerinde herhangi bir kısıtlama yok.
TTGV destekleri
Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV), 1991 yılında özel sektörün arge projelerine finansal destek olmak amacıyla kurulmuş bir vakıf ve yıllık 25-30 milyon dolarlık bütçesiyle yılda 100-150 arasında kredi şeklinde geri ödemeli destek veriyor. TTGV’nin üç tip arge proje desteği mevcut.
Teknoloji Geliştirme Projeleri Desteği (TGP) ile sanayi kuruluşları ve yazılım şirketlerinin “Teknolojik Ürün” ve “Teknolojik Proses İnovasyonu” kavramları çerçevesinde ticari değeri olan ürünlerin elde edildiği teknoloji geliştirme düzeyindeki arge projelerine %50 oranında 2 yıl süreli geri ödemeli destek veriyor.
Ticarileştirme Projeleri Desteği ile TGP desteğinden yararlanarak prototip geliştirme aşamasını tamamlamış sanayi kuruluşları ve yazılım şirketlerinin çıktıların ticarileştirilmesine yönelik geliştirilecek projelerine %50 oranında 1 yıl süreli geri ödemeli destek veriyor.
Ortak Teknoloji Geliştirme Projeleri Desteği ile sanayi kuruluşları ve yazılım şirketlerinin en az 3 kuruluşun ortaklaşa yürüteceği ortak arge projelerinin %50’si oranında geri ödemeli destek veriyor.
KOSGEB destekleri
Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerin teknolojik yeniliklere süratle uyumlarını sağlamak, rekabet güçlerini ve düzeylerini yükseltmek, sanayide entegrasyonu ekonomik gelişmelere uygun biçimde gerçekleştirmek amacıyla kurulan KOSGEB’in çeşitli destek programları mevcut.
KOSGEB, arge ve inovasyon programı ile 12-24 aylık projelere, endüstriyel uygulama programı ile 18 aylık projelere belirli üst limitler dahilinde yapılan kira, makine teçhizat donanım, hammadde, yazılım, hizmet alımı, personel gibi harcamalara %75 oranında destek veriyor.
KOSGEB’in ayrıca firmalara kullandırdığı genel, girişimcilik, proje, tematik proje, işbirliği güçbirliği, gelişen işletmeler piyasası gibi destek programları ve cazip koşullarda kullandırdığı kredi programları mevcut.
Teknoparklar
Üniversiteler, araştırma kurum ve kuruluşları ile üretim sektörleri arasında işbirliği sağlamak amacıyla kurulan teknoparklardan ülkemizde 31 adet faaliyette ve 12 adet altyapı çalışmaları devam eden toplam 43 adet mevcut.
31.12.2023 tarihine kadar, teknoparklarda faaliyet gösteren firmaların, bu bölgedeki yazılım ve arge faaliyetlerinden elde ettikleri kazançları gelir ve kurumlar vergisinden; bölgede çalışan araştırmacı, yazılımcı ve arge personelinin bu görevleri ile ilgili ücretleri her türlü vergiden muaf tutuluyor. Teknoparklarda bulunan personelin sigorta primi işveren hissesinin %50’si 5746 sayılı kanun kapsamında destekleniyor.
Arge indirimi
Gelir Vergisi, Kurumlar Vergisi ve Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi kanunları kapsamına giren mükelleflerin, münhasıran yeni teknoloji ve bilgi arayışına yönelik araştırma ve geliştirme faaliyetleri çerçevesinde, işletmeleri bünyesinde yaptıkları harcamaların %100’ü kurum kazancının tespitinde arge indirimi olarak dikkate alınabiliyor.
Bunun için Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığına başvuru yapılıyor. Arge indirimine konu proje, arge faaliyeti olup olmadığının değerlendirmesi için TÜBİTAK’a gönderiliyor. TÜBİTAK tarafından desteklenen projelerde ise arge indiriminden yararlanabilmek için, TÜBİTAK’ dan alınan destek karar yazısının bir örneğinin YMM tasdik raporuna eklenerek ilgili vergi dairesine müracaat ediliyor.
Tarımsal arge proje destekleri
Tarım sektörünün ihtiyaç duyduğu öncelikli konularda bilgi ve teknolojilerin geliştirilmesi, çiftçiler, tarımsal sanayiciler ile ihracatçılara aktarılması ve tarım sektöründeki örgütlerin arge kapasitelerinin geliştirilmesi amacıyla Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından arge projelerine geri ödemesiz doğrudan destekleme ödemesi veriyor. Tarım sektörünün ihtiyacı olan konularda üniversiteler, sivil toplum örgütleri, meslek kuruluşları, çiftçi örgütleri ve özel sektör tarafından yürütülen arge projeleri destekleniyor. Her yıl güncellenen öncelikli arge konularındaki projelere yer veriliyor. (http://tagem.gov.tr)
* Daha önce yayınlandığı yerler:
– “Çorlu TSO” gazetesi Ağustos 2011 sayısı
– 25.08.2011 tarihli kişisel bloğum
– “Trakya İş Dünyası” dergisi Eylül 2011 sayısı