Günümüzün küresel rekabet ortamında, firmaların rekabette öne geçebilmeleri ancak arge ve inovasyon yetkinliklerini geliştirmeleri ve dünya pazarlarına hitap eden yenilikçi ürünler üretmeleri ile mümkün.

Avrupa’nın geleceğe dair önemli stratejilerinden birisi de ekonomik olarak güçlenirken üretim tabanlı ekonomiden bilgi tabanlı ekonomiye geçmek. Bu noktada teknolojik girişimlerde yapılacak işbirlikleri kilit bir öneme sahip. Ülkemizde AB hedeflerine uyumlu olarak 2013 yılına kadar arge harcamalarının gayri safi yurt içi hâsılamızın %2’sine yükseltilmesi amaçlanıyor. Burada sanayi kuruluşlarının payının artırılması da ulusal hedefimiz.

Ülkemizde, arge ve inovasyon çalışmalarını desteklemek için çeşitli kaynak ve destek mekanizmaları mevcut. TÜBİTAK, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, TTGV ve KOSGEB gibi kurumlar çeşitli destekler veriyor. Avrupa’da da rekabet edebilirliğin artırılmasına yönelik olarak EUREKA, 7. Çerçeve Programı, Rekabet Edebilirlik ve Yenilikçilik Programı (CIP) gibi arge ve inovasyon odaklı değişik programlar yürütülüyor.

EUREKA, pazar odaklı, kısa sürede ticarileşebilecek ürün ve süreçlerin geliştirilmesine yönelik projelerin desteklendiği uluslararası arge destek programı olarak da tanımlanıyor. Avrupa ülkelerindeki sanayi ve araştırma kuruluşlarının dünya pazarlarında rekabet güçlerini artırmaya yönelik olarak ileri teknoloji, ürün ve hizmetlerin araştırılması ve geliştirilmesini, ülkelerarası ortak projeler oluşturulmasını ve yürütülmesini teşvik ediliyor.

EUREKA 1985 yılında AB Komisyonu ve içinde Türkiye’nin de bulunduğu on dokuz Avrupa ülkesi tarafından kurulmuş ve günümüze kadar dört binden fazla arge projesi desteklenerek 29 milyar Euro’dan fazla arge hacmi yaratılmış durumda. Zaman içerisinde mevcut ağın etkisi ve işlevselliği artarak programa üye ülke sayısı da kırka yükseldi.

EUREKA programları firmalara, Avrupa içi ve dışı çeşitli ortaklarla çalışma ve işbirliği yapma avantajı sağlanarak, pazar odaklı dinamik bir yapıya ulaşma imkânı sunuyor. (www.eurekanetwork.org) Ülkemizde EUREKA programının koordinasyonunu TÜBİTAK EUREKA Ofisi yürütüyor (www.eureka.org.tr). EUREKA programına katılan Türk firmalarının arge harcamaları TÜBİTAK tarafından, bünyesindeki sanayiye yönelik destek programı olan “1509 Uluslararası Sanayi Arge Projeleri Destekleme Programı” aracılığı ile sağlanıyor.

Amaçlar ve üye ülkeler

EUREKA programının amaçları Avrupa’nın rekabet gücünü artırmak, pazara yönelik arge çalışmalarını teşvik etmek, kaliteli ürün, yöntem ve hizmetler geliştirmek, sanayi ve araştırma kurumları arasındaki işbirliğini artırmak, ticari değeri yüksek yeni ürün ve süreçlerin geliştirilmesini teşvik etmek ve uluslararası işbirliğini kolaylaştırmak olarak sayılabilir.

EUREKA programına 27 AB üyesi ülke, Güney Kore, Hırvatistan, İsrail, İsveç, İzlanda, Makedonya, Monako, Norveç, Rusya Federasyonu, San Marino, Sırbistan, Türkiye ve Ukrayna üye.

Aranan kriterler

EUREKA projelerinde; en az iki katılımcının program üyesi ülkeden olması, proje çıktılarının en geç iki yıl içinde ticarileşebilecek olması, projelerin sivil amaçlı uygulamalara yönelik olması, arge ortaklıkları kurulmasını gerekli kılması, teknik, mali ve yönetsel kaynakları ve becerileri olan katılımcılarla yürütülmesi ve yeterli seviyede yeni buluş içeren ileri teknolojileri ilgilendirmesi şartları aranıyor.

EUREKA programları

EUREKA bünyesinde farklı programlar var ve bunlar şirketlere faaliyet alanlarına ve arge düzeylerine göre özel fırsatlar sunuyor. Standart EUREKA projeleri ile kısa zamanda ticarileşebilecek ürün, süreç ve hizmetler geliştirilmesi, kümeler aracılığıyla Avrupa’da, sektöründe lider olan şirketlerle uzun vadeli arge işbirlikleri oluşturulması, şemsiyeler aracılığıyla stratejik öneme sahip teknoloji alanlarında ülkeler arasında yakın işbirliği sağlanması ve ikili-çoklu projeler yaratılması, EUROSTARS ile KOBİ’lerin arge projelerinin daha hızlı ve avantajlı bir şekilde desteklenmesi hedefleniyor.

Kümeler

EUREKA bünyesinde gözde teknoloji alanlarındaki şirketlerin bir araya gelerek oluşturdukları yapılanmalara küme deniyor. Bu tür stratejik yapıların oluşturulmasındaki amaç, sektördeki büyük şirketleri bir araya getirerek onların uzun vadeli stratejik projelerinin EUREKA programınca desteklenmesini sağlamak. Kümelerde çağrı sistemi mevcut ve genelde yılda bir veya iki defa çağrı açılıyor. Her küme belirli bir teknolojik alanda faaliyet gösteriyor ve sektöründe lider şirketler etrafında oluşmuş yapılarda uzun vadeli stratejik birliktelikler hedefleniyor.

Şemsiyeler

EUREKA şemsiyeleri, üye ülkelerdeki EUREKA programlarında aktif rol alan ülke temsilcileri ve şemsiyenin hedeflediği sektörü temsil eden şirketler arasındaki işbirliğini geliştirmek amacıyla kurulmuş sektörel yapılanmalara deniyor. Bu yapılanmaların amacı, EUREKA üye ülkelerindeki ulusal arge destek programları, ilgili sektör temsilcileri ve şirketler arasında yakın işbirliği kurulmasını sağlayarak, EUREKA projeleri yaratmak ve sektöre yön vermek.

EUROSTARS

Avrupa Komisyonu ve EUROSTARS üye ülkelerinin, Avrupa’daki KOBİ’lerin rekabetçiliğinin artırılması için başlattıkları KOBİ’lere özel, hızlı ve etkin bir arge destek programıdır. EUROSTARS herhangi bir teknoloji alanı ve sektör ayrımı yapmaksızın arge odaklı faaliyetler yürüten KOBİ’lerin ve büyük ölçekli işletmelerin projelerinin desteklenmesini amaçlıyor.

Avrupa Birliği KOBİ tanımına uygun, arge yoğun KOBİ’ler proje koordinatörü olarak EUROSTARS projesi başlatabiliyor. Personelinin veya cirosunun en az %10’unu arge faaliyetlerine ayıran KOBİ’ler arge yoğun KOBİ olarak tanımlanıyor. Proje ortağı olan KOBİ’ler ve büyük ölçekli işletmeler için %10 koşulu aranmıyor. (www.eurostars-eureka.eu)

EUREKA destek mekanizması

EUREKA programı kapsamında standart projelerde, şemsiye projelerinde ve başarılı küme projelerinde yer alan her bir ortak kendi ülkesindeki ulusal arge fon kuruluşuna başvurarak projesine finansal destek talebinde bulunuyor. Ülkeler talep doğrultusunda ulusal destek programlarında geçerli ölçütlere göre bu projeleri değerlendiriyor. Değerlendirme sürecinde başarılı olan projeler finansal destek alabiliyor. EUROSTARS projelerinde yer alan ortaklar, ülkelerinde yeniden bilimsel değerlendirmeye tabi olmaksızın ulusal arge fon kuruluşuna finansal destek talebinde bulunuyorlar.

Bu kapsamda Türk şirketlerinin arge harcamaları, TÜBİTAK Teknoloji ve Yenilik Destek Programları Başkanlığı (TEYDEB) tarafından yürütülen, “1509 – Uluslararası Sanayi Arge Projeleri Destekleme Programı” kapsamında destekleniyor.

Bir EUREKA projesi başlatmak için farklı EUREKA üyesi ülkelerden en az iki katılımcının bir araya gelmesi yeterli. Sektör ve büyüklüğe bakılmaksızın şirket düzeyinde katma değer yaratan, bir veya birden çok gerçek veya tüzel kişiye ait olan Türkiye’de yerleşik tüm sermaye şirketleri proje başvurusunda bulunabiliyor. Üniversiteler ve araştırma merkezleri, KOBİ’lere ve büyük ölçekli işletmelere hizmet sağlayıcı olarak EUREKA projelerinde yer alabiliyorlar.

Desteklenen giderler

EUREKA projelerine katılan şirketlerin personel giderleri, proje personeline ait proje kapsamındaki uçak, tren, otobüs, gemi ile yapılan şehirlerarası ve uluslararası ekonomi sınıfı ulaşım giderleri, alet, teçhizat, yazılım ve yayın alım giderleri, yurtiçi ve yurtdışı danışmanlık ve diğer hizmet alım giderleri, Türkiye’deki üniversiteler, TÜBİTAK’a bağlı arge birimleri, özel sektör arge kuruluşları ve benzeri arge kurum ve kuruluşlarına yaptırılan arge hizmet giderleri, malzeme ve sarf giderleri, yeminli mali müşavir giderleri destekleniyor.

EUREKA, kümeler, şemsiyeler ve EUROSTARS projelerine katılan büyük ölçekli işletmelerin destek kapsamına alınan arge harcamalarına %60, KOBİ’lerin arge harcamalarına ise %75 oranında hibe destek sağlanıyor. EUREKA projelerine sağlanan desteğin süresinde ve miktarında herhangi bir kısıtlama yok. Şirketler projenin gerektirdiği bütçe için proje süresi boyunca hibe destek alabiliyorlar. Yalnızca EUROSTARS projeleri en fazla 3 yıl süreyle destekleniyor.

* Daha önce yayınlandığı yerler:
– 28.11.2011 tarihli kişisel bloğum
– “Trakya İş Dünyası” dergisi Aralık 2011 sayısı